زندگی نامه دکتر اعلم الدوله ثقفی - تاریخ علوم پزشکی ایران و جهان اسلام

زندگی نامه دکتر اعلم الدوله ثقفی

اولین پزشک، اولین هیپنوتیزور علمی، هم دوره‌ی فروید در بخش شارکو، اولین دکترای پزشکی ایرانی که با هیپنوتیزم و هیپنوتیزم‌درمانی آشنا شد، نویسنده‌ی حدود 60 کتاب به زبان فارسی در زمینه‌های هیپنوتیزم و علم‌الروح، پزشک مخصوص ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، اولین ایجاد کننده‌ی «جلسات معرفة‌الروحی تجربی» در تهران، استاد مدرسه‌ی طب دارالفنون، یکی از مشوقان مظفرالدین شاه در امضای فرمان مشروطیت، کسی که برای امضای فرمان مشروطیت قلم به دست شاه قاجار داد و ...

آشنایی با دکتر خلیل خان ثقفی معروف به اعلم‌الدوله

دکتر خلیل خان ثقفی فرزند عبدالباقی حکیم‌باشی ملقب به اعتضادالاطباء بود. میرزا عبدالباقی از اطبای معروف ناصرالدین شاه و احتمالاً آخرین نسل حکیم‌باشی‌های دربار قاجار بود که از آنجا که تحصیلات پزشکی را نگذرانده بود، مانند پسرش از عنوان دکتر استفاده نمی‌کرد.

خلیل‌خان ثقفی فرزند عبدالباقی حکیم‌باشی تحصیلات پزشکی را در دارالفنون تهران به پایان رسانید، ولی به علت هوش فراوان و علاقه به کسب دانش بیشتر برای ادامه‌ی پزشکی به فرانسه رفت ولی خیلی زود متوجه و قانع شد که پس از تکمیل زبان فرانسه، باید تحصیلات پزشکی را دوباره از سال اول دانشکده‌ی پزشکی پاریس شروع کند.

در آن زمان وضع مالی فرزند یک حکیمباشی دربار ناصر‌الدین‌شاه آنقدر خوب بود که نیازی به کار جانبی نداشته باشد. از آنجا که او قصد داشت با کسب بیشترین میزان دانش و تجربه، حرفه‌ی پزشکی پدر را دنبال و نه به عنوان حکیم‌باشی ، بلکه دکتر برگشته از فرنگ به کار پزشکی در ایران ادامه دهد، با مطالعه‌ی دروس پزشکی آنچنان درخششی پیدا کرد که توانست پس از پایان دوره‌ی پزشکی، در عالی‌ترین رشته‌ی تخصصی اعصاب و روان‌ در کنار بزرگانی مانند دکتر زیگموند فروید، ژانه، شارل فره و ژیل دولاتورت در بخش ‌بیماریهای اعصاب، روان پزشکی و آموزش روان‌شناسی - که هنوز رشته‌های روانپزشکی، بیماریهای اعصاب یا نورولژی و روان‌شناسی از هم جدا نشده بودند- در دپارتمان پروفسور شارکو مشغول به تحصیل و تحقیق شود.

اطلاعات پراکنده درباره‌ی دکتر اعلم الدوله ثقفی

در حدود 15سال پیش فردی از خوانندگان ترجمه‌های من به تدریج در حدود 40 جلد از کتاب‌های تألیف دکتر اعلم الدوله ثقفی به زبان فارسی را برای مطالعه به من داد و من با سرعت آنها را مطالعه کردم. این کتابها که در زمینه‌های متعدد و متنوع هیپنوتیزم «مانیاتیزم»به روایت کتابهای قرن پیش نوشته شده بود، نه تنها موجبات آشنایی گروهی از ایرانیان را با این مسائل فراهم ساخت، بلکه زمینه‌ساز تأسیس کلاسهایی هم در این زمینه‌ها شد.

من از طریق لغت‌نامه‌ی دهخدا با این «بزرگ به ناحق فراموش‌شده» آشنا شدم و بعد در کتابخانه‌ی ملی در دوره‌ی مجله یادگار، سال پنجم در صفحات 45 تا 49 در شرح احوال و آثار بزرگان معاصر علامه‌ی قزوینی مطالبی را درباره‌ی او مطالعه کردم و با چند نفر که با سرگذشت دکتر اعلم‌الدوله آشنایی داشتند صحبت کردم که در اینجا نکاتی از خوانده‌ها و شنیده‌های خود را بیان می‌کنم، ولی هرگز اصالت آنها را به عنوان «یک مطلب تاریخی» نمی‌توانم تأیید کنم.

در دوره‌ی تخصصی در بیمارستان سالپه تریر، دکتر اعلم‌الدوله هم دوره‌ی بزرگانی مانند فروید بود. پس از مرگ شارکو، ریاست بخش و بیمارستان به او پیشنهاد شد، ولی او نپذیرفت و در سمت ریاست در بهداری شهرداری پاریس که خود مقامی بسیار مهم بود به کار پرداخت...

در پاریس به تحقیقات و تجربیات در جلسات به اصطلاح روحی علاقه‌مند شد و حتی قبل از برگشتن به ایران، مدتی هم در سوئیس به تحقیق و تمرین در مباحث روحی پرداخت...

پس از برگشت به ایران، به عنوان «معلم طب دارالفنون» مشغول به کار شد و مدتی هم پزشک مخصوص مظفرالدین شاه قاجار بود. در نهضت مشروطه‌خواهی بر روی شاه قاجار تأثیر مثبت داشت و در عکسی که مظفرالدین شاه را در حال امضاءکردن فرمان مشروطیت نشان می‌دهد، فردی که قلم به دست او داده، دکتر اعلم‌الدوله ثقفی است.

در نوشته‌ی مجله‌ی ادبی یادگار آمده: «...وی مردی بود فاضل و اهل تتبع و نویسنده با انشائی بسیار روان و سلیس و شیرین و جذاب و چند تألیف نفیس در مواضیع متنوعه از خود به یادگار گذاشته است که بسیاری از آنها به طبع رسیده است، از جمله‌ی آنها کتاب (هزار و یک حکایت) است که دو بار به چاپ رسیده... و دیگر (هفتاد و یک مقاله معرفة‌الروح) است. در ده بیست سال آخر عمر - از قرار مذکور پس از مرگ یکی از پسرهای رشید و جوانش که بسیار طرف علاقه‌ی او بوده - جداً معتقد به اسپری‌تیسم یا ارتباط با ارواح یا به اصطلاح معتقدین به این طریقه (معرفة‌الطریق) شده بود و عده‌ی بسیار زیادی از حکایاتی که آن مرحوم در کتب مختلف خود جمع کرده است، راجع به این موضوع است.

«در طهران نیز مدتی انجمنی از معتقدین و عاملین به این طریقه موسوم به (انجمن معرفة‌‌الروح تجربتی ایران) تشکیل یافته بود که آن مرحوم رئیس آن انجمن یا عضو مهم آن بوده است.»

در آثار دکتر اعلم‌الملک ثقفی از جلسات ارتباط با ارواح از جمله گزارش ارتباطی با روح حافظ هم مطالبی آمده است!

دکتر خلیل خان ثقفی در خانواده‌ی علم و فرهنگ متولد و پرورش یافته بود، از جمله پدرش حاجی میرزا عبدالباقی اعتضادالاطباء که مدتی حکیم‌باشی ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود، بر چند کتاب معتبر پزشکی از جمله کلیات کتاب قانون ابوعلی سینا حاشیه و مقدمه نوشته است. براساس شجره‌نامه‌ای که در این خانواده موجود بوده و هست، نسب آنها به مختار بن عبید ثقفی می‌رسد که او بسیاری از قاتلان حضرت امام حسین را به هلاکت رسانیده است.

برادر او - عبدالحمید خان ثقفی ملقب به متین‌السلطنه - مجله‌ی عصر جدید را در قالب فعالیتهای اجتماعی و سیاسی منتشر می‌کرد که به علتی که برای ما معلوم نیست، به قتل رسید.

از دکتر اعلم‌الدوله ثقفی کتاب «خردنامه‌ی جاویدان» که با خط زیبای نستعلیق و با چاپ سنگی در تهران به چاپ رسیده‌ است، در دست است. «مقالات گوناگون» آخرین تألیف اوست که در آن در غالب مقالات، بسیاری از مسائل مهم سیاسی و اجتماعی را گزارش کرده است.

با توجه به ابعاد متفاوت شخصیتی این پزشک بزرگوار، کسب اطلاعات موثقی از خانواده‌ی او و بررسی بیشتری در زمینه‌ی کتابهای او لازم و مفید است. همتی و فرصتی می‌خواهد که لااقل در کتابخانه‌ی ملی ایران واقع در بلوار شهید حقانی فردی در جستجو و مطالعه‌ی دکتر اعلم‌الدوله ثقفی برآید. روحش شاد و یادش گرامی باد که بر اساس چندین کتاب که من از ایشان خوانده‌ام، معتقدم او اولین پزشکی است که درایران با هیپنوتیزم و مانیاتیزم به عنوان علم جهانی، آشنایی داشت و در حد برجسته‌ترین دانشمندان و نویسندگان جهانی در این زمینه‌‌ها کتاب نوشت و انجمن علمی تشکیل داد

منبع:

http://www.pezeshkyemrooz.ir/?DomainName=pezeshkyemrooz.ir&Language=Farsi&PageType=Blog&BlogID=3576

جواد صادقی نسب ::: جمعه 90/3/20::: ساعت 2:44 عصر

نظرات دیگران: نظر

لیست کل یادداشت های این وبلاگ