با سلام حضور بازدیدکنندگان محترم ادامه  مطلب پزشکی نیاکان رو براتون میزارم.جملات زیر برگزیده ای از یک بحث مفصّل و جالب توجه در مورد ورزش است که ابن سینا در کتاب قانون، به رشته تحریر درآورده و آنقدر زنده و پویا است که نیاز به هیچگونه توضیح اضافی ندارد:


اهمیت بهداشتی ورزش



"از آنجاکه اساس تندرستی به ترتیب اهمیت، بر ورزش و غذا و خواب قرار دارد. بهتر است اهمّ را بر مهمّ ترجیح دهیم و موضوع ورزش را پیش کشیم :

ورزش حرکتی است تابع اراده. در ورزش، تنفس بلند و بزرگ و پی در پی می اید. هرکس بتواند با شیوه صحیح و متناسب با اعتدال مزاجش و در وقت و هنگام مناسب ورزش کند از مداوای بیماری های مادی و بیماری های مزاجی که در دنباله آن می اید، بی نیاز می گردد. این بهره برداری از ورزش هنگامی میسّر است که دستورات دیگر بهداشتی را به کلی مراعات کند.

همچنانکه می دانی، ما مجبوریم غذا بخوریم و می دانی که تندرستی ما با غذئی است که مناسب مزاج ما است یعنی غذائی که در کیفیّت و کمّیت، معتدل است. تمام قسمت های غذائی که ما می خوریم بدون استثناء کنش غذائی ندارد، بلکه در هر مرحله از مراحل هضم، بخشی از آن به صورت ماده زائد در می اید و طبیعت می کوشد آن را از بدن دفع کند. لیکن باید دانست که طبیعت نمی تواند موادّ دفعی را بکلّی از بدن براند و حتما بعد از هر هضمی مقداری از این موادّ زائد باقی می ماند. وقتی این مقادیر اندک، زیاد شدند و جمع آمدند، مواد دفعی زیاد می شود و به تن زیان می رساند (27) وی اضافه می کند :

ورزش، ما را از استعمال دارو بی نیاز می سازد و بهترین بازدارنده امتلاء است. اگر ورزش به صورت صحیح و چنانکه باید و شاید انجام پذیرد، عوامل بیماری های امتلاء از بین می رود. ورزش علاوه برآن فوائد دیگری به شرح زیر، دارد :

1) ورزش حرارت ملایم پدید می آورد و مواد دفعی را روز به روز می گدازد و به طور منظم و مرتب آنها را از جای می لغزاند و راه بیرون آمدن را به آنها می نماید و نمی گذارد هر روز قسمتی باقی بماند، جمع شود و تاثیری بگذارد

2) چنانکه گفتیم ورزش تولید حرارت می کند و حرارت غریزی را فزونی می دهد. بر اثر ورزش، مفاصل سخت و نیرومند می شوند، پی ها نیرو می گیرند، در کنش هایشان قوی می گردند و از تاثیرپذیری در امان می مانند

3) اندام ها بر اثر ورزش برای پذیرش غذا آمادگی بیشتری می یابند زیرا مواد دفعی از آنها دست برداشته و جای غذا خالی مانده است

4) نیروی جذب کننده بر اثر ورزش به حرکت در می اید و گره از اندام ها می گشاید، اندام ها به نرمش در می ایند، رطوبت های بدن رقیق می گردند و منافذ ریز بدن، فراختر می شوند (27).
بهداشت مادر و کودک



بهداشت مادر و کودک عبارتست از مراقبت های بهداشتی ارتقائی، پیشگیری، درمانی ، و بازتوانی برای مادران و کودکان. این مراقبت ها زمینه های فرعی دیگری نظیر بهداشت دوران بارداری، بهداشت کودک و . . . را هم شامل می شود و اهداف ویژه آن عبارتست از:


1 ـ کاستن از ابتلاء به بیماری ها و میرائی در دوران بارداری، حول زایمان، شیرخوارگی و کودکی

2 ـ ارتقاء بارداری سالم

3ـ ارتقاء تکامل جسمی و روان شناختی کودکان و نوجوانان در خانواده.

مراقبت پیش از زایمان عبارتست از مراقبت زن در دوران بارداری. هدف اصلی آن به پایان رساندن دوران بارداری با حفظ سلامت مادر و کودک است. و بهتر آن است که هرچه زودتر پس از آغاز بارداری شروع شود و در تمام دوران بارداری ادامه یابد. در بعضی کشورها برای تحت پوشش قرار دادن هرچه زودتر مادر توسط چرخه خدمات پیشگیری، گزارش موارد بارداری، الزامی است. اهداف مراقبت های پیش از زایمان عبارتست از :

· ارتقاء، حفظ و نگهداری سلامت مادر در دوران بارداری

· تشخیص موارد پرخطر و توجه مخصوص به آنها

· پیش بینی عوارض بارداری و پیشگیری از آنها

· برطرف کردن اضطراب و ترس همراه با زایمان

· کاهش میزان های ابتلاء و میرائی در مادر و کودک

· آموزش اجزای مراقبت کودک، تغذیه، بهداشت فردی و بهسازی محیط به مادر

هرخانم بارداری در حدود 60000 کیلوکالری بیش از نیاز عادی متابولیسم به انرژی احتیاج دارد. شیردادن روزی 550 کیلوکالری می طلبد. از این گذشته، بقای کودک با وزن هنگام تولد او همبستگی دارد و این هم با افزایش وزن مادر هنگام بارداری رابطه دارد. یک زن سالم و عادی به طور متوسط در دوران بارداری 12 کیلوگرم بر وزنش افزوده می شود. مطالعات نشان داده است که افزایش وزن در زنان فقیر در دوران بارداری در حدود 5/6 کیلوگرم است و با این ترتیب بارداری افزایش قابل توجه نیاز به کالری و نیازهای غذایی را بر خانم حامله تحمیل می کند و رژیم غذائی متعادل و کافی برای تامین نیازهای فزاینده مادر، طی دوران بارداری و شیردهی و جلوگیری از "استرس تغذیه" بیشترین اهمیت رادارد.

توصیه های مربوط به بهداشت فردی هم به همین اندازه اهمیت دارد، باید نیاز به شستشوی روزانه و پوشیدن لباس های تمیز توجیه گردد و موها کوتاه و تمیز باشد، هشت ساعت خواب و حد اقل دو ساعت استراحت پس از نهار باید توصیه شود. از یبوست (باخوردن سبزی، میوه و آب میوه) و از مصرف مسهل های روغنی پرهیز شود، ورزش به صورت کار سبک در خانه توصیه می شود ولی فعالیت فیزیکی در دوران بارداری ممکن است بر جنین آسیب برساند.

مراقبت پیش از زایمان تنها به معنای ملامسه شکم، آزمایش خون و ادرار و تعیین اندازه های لگن زن نیست. بدون تردید این کارها در مراقبت پیش از زایمان مهم هستند ولی آماده سازی روانی زن هم به اندازه آماده سازی جسمی اهمیت دارد. باید به زن باردار زمان و فرصت کافی داده شود تا در باره همه جنبه های بارداری و زایمان با روشنی و آزادانه حرف بزند. این کار در برطرف کردن ترس های او از زایمان، بسیار موثراست (4).

و جالب توجه است که ابن سینا آسیب پذیری ها، نیازهای تغذیه ای و مسائل عاطفی دوران بارداری را مورد توجه، قرارداده و بر مراقبت های ویژه این دوران، تاکید بسیار فرموده و ده ها صفحه از کتاب نفیس قانون را به این موضوع، اختصاص داده است که ذیلا به گزیده ای از این مطالب، پرداخته می شود :


"در اوان بارداری تا تولّد نوزاد، باید زن بار دار خود را چنانکه لازم و مناسب حال است مراعات کند. ما در این باره دستوراتی می دهیم که هر زنی در حالت بارداری، آن را کاملا اجرا کند بهره بیند و با مشکلات غیرمنتظره روبرو نمی شود :


1) در سراسر دوران بارداری باید شکمشان نرم باشد و از یبوست بپرهیزند

2) اگر یبوسیت شدید داشتند شیر خِشت (نوعی صمغ گیاهی با خاصیت ملیّن) و امثال آن بخورند تا لینت یابند

3) ورزش نه شدید و نه بسیار ناچیز بلکه ورزش میانگین بکنند

4) به آرامی پیاده روی نمایند اما آن هم نه بیش از اندازه که به افراط

5) نباید به هیچ وجه حرکات بسیار شدید بکنند و نباید از جائی به جائی بپرند

6) باید از ضربت خوردن و بر زمین افتادن برحذر باشند

7) از پرخوارگی و از خشمناک شدن، بپرهیزند

8) باید کوشش کنند که اندوهگین نباشند و بسیار غم نخورند. خلاصه از هرچه سبب بچه انداختن می شود باید بپرهیزند. بویژه در ماه اول حاملگی تا مدت بیست روز و مخصوصا در هفته اول باردار شدن به مدت سه روز باید از مراعات این دستورات غافل نباشند و از هرچه بچه را تکان می دهد دوری جویند و هرچه را که در باره نگهداری جنین نوشته ایم موبه مو اجرا کنند

9) از سردنده های نزدیک شکم به پائین خود را با پارچه ای نرم پشمی بپوشانند

10) غذایشان نان خوب و برشته با شورباهای ساده و شورباهای زیره ای باشد

11) نباید هیچ تند مزه ای یاتلخ مزه ای رابخورند".
مراقبت بعد از زایمان

کارشناسان مراقبت مادر و کودک، اهداف مراقبت های پس از زایمان را بدین‌شرح بیان نموده اند:

1) پیشگیری از عوارض دوره پس از زایمان

2) بازگشت سریع مادر به بهینه وضع سلامت

3) مراقبت از کافی بودن تغذیه کودک از پستان مادر

4) ارائه خدمات تنظیم خانواده

5) ارائه آموزش های اساسی بهداشت به مادر یا خانواده او.

ابن سینا در آن زمان به این موضوع مهمّ نیز توجه داشته و دستوراتی متناسب با دانش روز و حتی فراتر از آن در زمینه رعایت بهداشت بعد از زایمان و ازجمله پوشاندن بدن مادر بلافاصله بعداز زایمان به منظور جلوگیری از جمود عضلانی بعدی، تغذیه مادر، مدت زمان خونریزی بعدی و بهداشت نوزادان و امثال اینها صادر کرده و متذکر شده است که :

"همین که مادر نوزاد را به دنیا آورد باید خود را بپوشد که سرما نخورد، کوشش کند خون کافی بیرون دهد و غذای خوب و مناسب حال بخورد. نباید یک دفعه به غذاهای پرمایه و دیرهضم هجوم آورد. مبادا زیاده از حد لازم گرمی به درونش راه یابد و نیروی تغییردهنده کبد را ناتوان کند و تشنگی زیاد بر او دست یابد.

خونریزی ایام بعد از زایمان، حرکت ها و نوبت هائی دارد. در وهله اوّل تشویش و درد همراه دارد. اگر خون زایچگی از بیست روز گذشت و تا بیست و چهار روز فروکش نکرد یا بعد از فروکش کردن باز برگشت، معلوم می شود که حالت غیرطبیعی است، که حتما باید مادر، خود را پاکسازی کند(28)".

نوزاد را در تابستان باید با آب معتدل، شستشو داد. در زمستان، آب شستشو بایدکمی گرم باشد ولی نه به آن اندازه ای که آزار دهنده باشد. بهترین موقع شستشوی نوزاد بعد از خواب طولانی است. رواست که نوزاد را روزی دو تا سه بار شست و زیانی ندارد که در تابستان آب شستشوی نوزاد، ولرم و تا اندازه ای خنک باشد ولی در زمستان حتما باید معتدل الحراره باشد. گرمی آب شستشو باید به حدّی باشد که تن نوزاد را گرم کند. موقع استحمام نوزاد باید مواظب بود که آب در سوراخ گوش هایش نفوذنکند (29)".

شیر مادر در هر شرایطی برای شیرخوار، خوراک ایده‌آل است و هیچ خوراک دیگری برای کودک پیش از چهار یا پنج ماهگی نیاز نیست و مزایای شیر مادر را میتوان به شرح ذیل، خلاصه نمود :

1ـ سالم، پاکیزه، بهداشتی و ارزان است و با گرمای مناسب در دسترس کودک قرارمی گیرد

2ـ همه نیازهای غذایی شیرخوار را در چند ماه نخست زندگی او برآورده می سازد

3ـ دارای عوامل ضد میکروبی مانند ماکروفاژها، لنفوسیت ها، ایمونوگلبولین A ترشحی، عامل ضد استرپتوکوک، لیزوزیم و لاکتوفرین است. این عوامل نه تنها در برابر بیماری های اسهالی و آنتروکولیت نکروزان، حفاظت قابل توجهی ایجاد می کندبلکه در برابر عفونت های تنفسی در ماه های اول زندگی نیز کودک را حفظ می نماید

4ـ شیر مادر به آسانی گوارش می یابد و هم توسط کودک نارس و هم توسط کودک عادی بکار گرفته می شود

5ـ "بستگی" بین مادر و کودک را افزایش می دهد

6ـ عمل مکیدن، کودک را در برابر استعداد چاقی حفظ می نمایند

7ـ شیر مادر کودک را در برابر استعداد چاقی حفظ می نمایند.

8ـ مزایای زیست شیمیایی چندی دارد، ازجمله : پیشگیری ازکم شدن کلسیم و منیزیم خون در دوران نوزادی

9ـ شیر دادن از پستان مادر، به والدین هم کمک می نماید زیرا با طولانی تر شدن دوران ناباروری بین تولد کودکان فاصله گزاری می شود (4).

در کتاب "پیشگیری ازبیماری های بزرگسالان در دوران کودکی" که از انتشارات سازمان جهانی بهداشت است بارها بر اثرات دیررس شیر مادر، اشاره نموده و ازجمله در ارتباط با اثرات پیشگیرنده آن بر چاقی و آترواسکلروز، چنین آمده است : مزایای تغذیه با شیر مادر می بایست مورد تاکید قرار گیرد، بخصوص باید این نکته را به مادران گوشزد نمود که چاقی در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند نسبت به کودکانیکه از شیرخشک، استفاده می نمایند، از شیوع کمتری برخوردار است. همچنین تغذیه از شیر مادر، نسبت به تغذیه از شیرخشک دارای مزایای زیادی است و از نظر اجتناب از عوامل خطر آترواسکلروز نیز حائز اهمیت است. نسج چربی کودکان چاق و غیرچاق تا حدّ زیادی از نظر ترکیب اسیدهای چرب با یکدیگر متفاوت است، که این تفاوت از اختلاف بین این کودکان از نظر عادات تغذیه ای، منشاء می گیرد. در یک بررسی که در مورد میزان کلسترول سرم در شیرخواران ساکن شرق آفریقا و شیرخواران اروپائی، انجام شده است هیچ تفاوتی بین آنها مشاهده نشده اما میزان کلسترول سرم در کودکان 7 تا 8 ساله رقم مشخصی بوده است. به هر صورت، حتی در مراحل اولیه زندگی، می توان تغییرات ساختمانی را در داخلی ترین لایه شرائین، به علت مسائل تغذیه ای در بررسی مورفولوژیک طرح ریزی شده توسط WHO تشخیص داد (7). ابن سینا در این زمینه فرموده است:

"شیر مادر برای نوزاد از هر شیر دیگری بهتر است، زیرا بیشتر از هر غذای دیگر، به گوهر غذائی نوزاد که در زندگی جنینی به او می رسد شباهت دارد. حتی به تجربه، ثابت شده است که در دهان گرفتن نوک پستان، در دفع آزار شیرخواران، بسیار سودمند است. جهت اعتدال مزاج و پرورش صحیح و سالم نوزاد، علاوه بر شیر، مراعات دو نکته بسیار مهم دیگر نیز ضروری است : یکی از آن دو نکته جنبانیدن نوزاد به آهستگی و ملایمت و دیگری موسیقی و آوازی است که عادتا برای خوابانیدن نوزاد می خوانند. نوزاد به هر نسبتی که برای جنبانیدن و گوش دادن به موسیقی آمادگی بیشتری پیداکند، تن و روانش برای ورزش های بدنی و روانی، آمادگی بیشتری می یابد.

در مواقعی که شیر مادر ناتوان و یا تباه می شود و یا در مواردی که نوزاد بر اثر خوردن شیر مادر لاغرتر می گردد، چه کسی باید به نوزاد شیردهد؟ برای این کار باید زن شیردهی را برای شیرخوار برگزید که از حیث عمر، هیئت و شکل، اخلاق، ریخت و هیئت پستان، کیفیت شیر، مدت زمانی که این شیردهنده زائیده است و جنس نوزاد وی شرایطی داشته باشد که به آن ها اشاره می کنیم:

عمر زن شیرده : اگر عمر زن شیرده بین بیست و پنج تا سی و پنج سال باشد بسیارمناسب است، زیرا این مرحله عمر دوره جوانی و تندرستی و به کمال رسیدن است.

هیئت و شکل زن شیرده : زن شیرده باید دارای رنگ زیبا، گردن ستبر، سینه پهن و عضله ای گوشت سفت باشد. و از حیث فربهی و لاغری دارای تناسب اندام و گوشتالو ( نه پیه آلود) باشد.

خلقیات زن شیرده: زن شیرده باید خوش خلق، خوشخو و خوشروی باشد، در برابر کنش های بد روانی از قبیل خشم، اندوه، ترس و حالات مشابه آن زود واکنش نشان ندهد. تاثیرپذیری سریع از این حالات مزاج را تباه می گرداند، این تباهی مزاج ممکن است به شیرخوار سرایت کند. از این رو است که پیامبر خدا (ص) فرمود : "دیوانه را دایگی نشاید" ، گذشته از آن، زنی که بدکردار باشد اعتنای لازم را به بچه نمی کند و کمتر به او می پردازد.

ریخت و هیئت پستان : پستان باید پرگوشت و نسبتا بزرگ و در عین بزرگی بدون فروهشتگی باشد و از حیث سفتی و نرمی، متناسب باشد. شیری که از چنین پستانی می اید، از حیث شکل و اندازه، معتدل است، به سفیدی می زند، تغییر رنگ نمی دهد و به سبزی و زردی و سرخی نمی زند، دارای بوی خوش است، عفونت و سستی در آن نیست، به شیرینی می زند و از آن تلخی و شوری و ترشی حس نمی شود. چنین شیری از حیث مقدار باید کافی باشد و اجزایش همانند هم باشند یعنی نه آبکی روان باشد و نه زیاد غلیظ و متراکم و پنیرمانند و نباید کف داشته باشد. شیر را باید به وسیله ناخن آزمود، یعنی قطره ای از آن را بر روی ناخن چکاند، چنانچه جاری بود معلوم می شود که آبکی و رقیق است و اگر از روی ناخن نریخت غلیظ می باشد. شیر را علاوه بر وسیله ناخن به وسیله شیشه نیز می توان آزمایش کرد به این ترتیب که : آن را در شیشه می ریزیم، اندکی مر (مرمکی) به آن می افزائیم و با انگشت، تکان می دهیم. آنگاه مقداری ماده پنیری وماده آبکی نمایان می گردد. اگر دو بخش پنیری و آبکی برابر بودند معلوم می شود شیر، مطلوب است.

اگر دایه واجد شرایط مناسب مذکور باشد، نوع غذای وی باید از گندم، گوشت بره و بزغاله و گوشت ماهی که سخت و گندیده نباشد تشکیل شود. کاهو برای وی بسیار مطلوب است و بادام و فندق هم بد نیست. غذاهائی که برای دایه، نامطلوبند عبارتند از : تره تیزک، ریحان کوهی (بادروج) و خردل. نعناع نیز در عداد این غذاها است.

اگر دایه، واجد شرایط نباشد و شیر وی با مزاج طفل ناسازگار باشد و در عین حال نتوانیم از شیرش بی‌نیاز باشیم، باید در طرز خورانیدن شیر و در معالجه شیر دهنده ، تدبیر کنیم.

وقتی بچه را از شیر باز داشتند، غذایش باید با شوربا (سوپ) و گوشت های سبک شروع شود. از شیر باز داشتن بچه باید به طور تدریجی صورت گیرد. باید بچه را با قرص هائی که از نان و شکر ساخته شده است مشغول کرد تا پستان را فراموش کند (30).

بچه را تا وقتی که خود به طور طبیعی یارای نشستن و راه رفتن ندارد، نباید به زور به این کارها وادار کرد، زیرا ممکن است به پشت و ساق هایش آسیبی برسد. در نخستین مراحلی که طفل نشستن و یا خزیدن بر روی زمین را شروع می کند، باید زیراندازش نرم باشد تا از زبری زمین خراش برندارد. باید چوب و کارد و هر چیزی که آزار می رساند ویا می بُرد از مسیر راهش جمع شود و نگذارند که طفل از جاهای بلند پرت شود. وقتی دندان های نیش طفل سربر می آورند نباید چیز سخت را بجود تا ماده ای که نیش از آن تکوین می یابد از بین نرود (31).

سلامت روان، ریشه در اوایل کودکی دارد و لذا شیرخواران و کودکان خردسال ، باید رابطه گرم، صمیمی و پیوسته ای را از سوی پدر و مادر خود تجربه نمایند، چرا که تکامل سلامت روانی، در گرو اینگونه روابط می باشد (4). ابن سینا در این رابطه فرموده است:

"باید بسیار مراقب بود که در اوان انتقال کودک به مرحله خردسالی، اخلاق و رفتار وی پسندیده و معتدل گردد. برای این منظور نباید کاری کرد که کودک به خشم زیاد، ترس زیاد، اندوه و شب بیداری زیاد برخورد کند و یا دچار شود. هرچه را طفل آرزو کرد باید زود برآورده شود و از هر چیز نفرت داشت از وی دور گردد. در این دستور دو نفع وجود دارد : یکی نفع نفسانی است زیرا بچه از همان طفولیت به اخلاق و رفتار نیکو خوی می گیرد و نیکی در او سرشتی می شود و از او جدا نمی گردد. دیگر آنکه برای بهبود تنش مطلوب است، زیرا همانطور که از سوء مزاج، بدخلقی و بدرفتاری سر می زند، از عادت به بدخوئی نیز سوءمزاج پیدا می شود. مثلا خشم، مزاج را بیشتر از حالت اعتدال گرم می کند، اندوه ، خشک مزاجی ببار می آورد، پژمردگی و کم ارادگی نیروی روانی را سستی می بخشد و سلامت مزاج رابه سوی بلغمی بودن گرایش می دهد. پس معلوم می شودکه درخوش خلقی دی تن و روان نیز هست.

وقتی کودک از خواب بیدار شد، بهتر آن است که استحمام شود و بعد به مدت یک ساعت با اسباب بازی هایش و یا به منظور بازی کردن تنها گذاشته شود، سپس کمی غذا بخورد و از آن به بعد زیاد تر از پیش به بازی بپردازد، باز استحمام کند و غذا بخورد و تا حد ممکن نگذارند در وقت غذا خوردن آب بنوشد، زیرا آب غذای خام را قبل از هضم شدن به درون می راند(32)".

هرچه درمدرسه بگذرد بر سلامت روان کودک اثر می گذارد. برنامه ها و کارهائی که در مدرسه انجام می شود می تواند نیازهای عاطفی کودک را ارضاء یا او را ناامید نماید.کودکانی که دشواری های عاطفی دارند به خدمات روانشناسی، نیاز دارند. از نظر سلامت روان و کارآیی کودک در یادگیری روابط مناسب بین آموزگار و دانش آموز و جوّ کلاس درس، اهمیت بسیاردارد (4) و جای هیچگونه تعجبی نیست که ابن سینا در این زمینه نیز رهنمودهائی ارائه داده که به ذکر جملاتی از آن بسنده می گردد:

"وقتی کودک به شش سالگی رسید، باید او را به معلم و شخص ادب آموز سپرد و به تدریج به کسب تحصیلش واداشت. نباید او را به زور وادار کرد که یک دفعه کتاب را بگیرد و از خود دور نسازد.

این بود دستور پرورش خردسالان تا زمان چهارده سالگی آنها. در این مدت همواره باید مراقب حال و مزاج آنها بود که آیا تری یا خشکی در مزاج آنها و یا سختی در جسمشان در افزایش یا در کاهش و یا در حال اعتدال است. باید در کاهش دادن ورزش به تدریج عمل کنند، حتی در ورزش سخت و دشوار هم که نمی خواهند دیگر انجام دهند باید ترک آن تدریجی باشد. ورزش در بین سن خردسالی و نوجوانی باید به صورت معتدل انجام گیرد(46).
بهداشت سالمندان


افزایش سن انسان در ارتباط با تغییرات آناتومیک و فیزیولوژیک اعضاء و جوارح بدن می باشد و تغییراتی نظیر کاهش انتشار خون، تغییرات دژنراتیو و فیبروز و اسکار، جایگزینی چربی رنگدانه ها و سایر مواد، کاهش سلول ها و بافت ها، افزایش یا کاهش نفوذپذیری سطوح عروقی و نظایر آن در این سنین، عارض می گردد و موجبات سازشکاری و کاهش مقاومت بدن در مقابل عوامل عفونی را فراهم می نماید.

پوست انسان با افزایش سن، متحمّل تغییرات عمده و میکروسکوپیک فراوانی می گردد به طوری که با کاهش چربی زیر پوستی از ضخامت آن کاسته می شود، پرفوزیون عروقی لایه درم کاهش می یابد و تشکیلات وابسته به پوست و ازجمله غدد پوستی، دچار آتروفی می شوند و لذا سدّهای فیزیکی پوست و برخی از خواص میکرب کشی آن در سنین پیری، دستخوش سازشکاری می گردد و علاوه بر این ها افراد سالخورده، به نحو بارزتری در معرض تماس با ضربه های ریز و درشت هستند و دچار زخم های فشاری و برخی از بیماری های پوستی نیز می شوند و پرواضح است که مجموعه این تغییرات، موجبات افزایش شیوع و شدت عفونت های پوستی را در سالخوردگان، فراهم می کند و تغییرات مشابهی نیز در سطوح مخاطی حفرات و اعضاء بدن بروز می نماید و باعث سازشکار شدن فعالیت مژک های تنفسی ترشحات مخاطی و خواص مکانیکی سیستم مخاطی می گردد و گرفتاری های وابسته به سِنّی نظیر بیماری های انسدادی مزمن ریوی، گاستریت آتروفیک، بیماری های ایسکمیک روده، بیماری های التهابی روده یا بدخیمی های مزمن، منجر به آسیب سطوح مخاطی می شود و زمینه را جهت بروز بیماری های عفونی در این افراد فراهم می نماید.

در سنین پیری، احتمال بروز بسیاری از بیماری ها بیشتر است و خیلی از این بیماری ها بر حساسیت سالخوردگان در مقابل عفونت ها می افزایند زیرا بیماری های زمینه ای ممکن است سازوکارهای دفاعی میزبان را تحت تاثیر قرار داده بیمار را نیازمند اقدامات تشخیصی و درمانی نماید و این اقدامات، زمینه را برای بروز عفونت، مساعد کند و نیز به بستری شدن در بیمارستان منجر شود و بیمار را مجبور به دریافت داروهائی که اثرات سوئی بر سیستم ایمنی دارند بنماید. بیماری های زمینه ای که به نحو شایعی بر خطر بروز عفونت در سالخوردگان می افزایند عبارتند از کانسرها، برخی از انواع لوسمی، دیابت ملیتوس، بیماری های مزمن ریوی، برخی از بیماری های کلاژن عروقی، اوروپاتی های انسدادی و حوادث عروقی مغز (6). علاوه بر این ها ظرفیت هضم و جذب مواد غذائی در این افراد خیلی کمتر از توانائی هضم و جذب آنها در دوران جوانی، می باشد، آنزیم های هضم کننده و اسیدیته معده، کاهش می یابد و به همین دلیل باید رژیم غذائی با دقت، انتخاب شده و از غذاهای سرخ کردنی، غذاهای پرچرب و ادویه دار، اجتناب گردد. مقدار مصرف غذاهای حیوانی، نظیر گوشت قرمز و یا تخم مرغ نیز بایستی کاهش یابد و به جای آنها از ماهی که منبع مناسبی از پروتئین های حیوانی است استفاده شود. البته علیرغم اینکه افراد سالخورده به کالری کمتری احتیاج دارند ولی به مقادیر مشابهی از ویتامین ها و املاح معدنی، نیاز خواهند داشت و میوه و سبزی های با هضم آسان، بایستی به مقدارکافی دریافت نمایند. قابل ذکر است که فعالیت هائی نظیر خواب و بیداری، تمرینات ورزشی و تفریحات مناسب در ساعات مشخصی باید انجام شود و حتی در روزهای تعطیل نیز تکرار گردد (8). ابن سینا در کتاب قانون برنامه های مفصّلی را در زمینه بهداشت سالمندان، طرح ریزی نموده در این راستا به تغذیه، استحمام، ورزش و ماساژ بدن، اهمیت زیادی داده و یادآور می شود که :

"تغذیه سالخوردگان باید به فواصل کم انجام گیرد و هر وعده غذائی در دو بار یا سه بار به حسب هضم و نیرو و یا ناتوانی دستگاه گوارش انجام گیرد. پیران باید در ساعتِ 3 نان برشته خوب با عسل بخورند، در ساعت هفت، بعد از استحمام چیزی تناول کنند که شکم را نرم نگهدارد، بعد نزدیک شب خوراک خوب و مغذّی بخورند. اگر شخص سالخورده، نیرومند باشد کمی بیشتر غذا بخورد. اشخاص پیر نباید هیچ غذای غلیظی را که سودا و بلغم می آورد بخورند و همچنین نباید خوراک تندمزه خشکی آور نظیر آبکامه و ادویه را (مگر به توصیه طبیب و به قصد مداوا) بخورند. اگر غذاهای سودائی و بلغم آور مانند مواد شور طعم، بادمجان، گوشت خشکیده، گوشت شکار، گوشت ماهی سفت، هندوانه خوردند و یا اگر غذاهای خشکی آور نظیر آبکامه، ماهی های ریز نمک زده و قهوه میل کردند باید با تناول غذاهای مخالف آنها تداوی شوند و اگر معلوم گردید که در آنها مواد زائدی گردآمده است باید مواد ملین به کار ببرند. وقتی از مواد دفعی پاک شدند باید مواد رطوبت بخش را غذای خود سازند. گاهی نیز اتفاق می افتد که باید باز همراه غذایشان مواد ملین بخورند.

شیربرای سالخوردگان خوب است به شرطی که از نوشیدنش لذّت ببرند، بعد از نوشیدن آن در اطراف کبد و یا شکم کشیدگی رخ ندهد، جسمشان به خارش نیفتد و دردی احساس نکنند. شیر هم غذا است و هم رطوبت بخش.

گیاهان ومیوه هائی را که سالخوردگان باید تناول کنند، نظیر سلق، کرفس و اندکی سبزی (تره) ، بهتر است که به وسیله مر، خوشبو شود و با زیت همراه باشد. این مواد را بهتر است قبل از غذا بخورند تا به مزاجشان لینت دهد. میوه هائی که با مزاج پیران موافق است و شکم آنها را نرم می کند عبارتند از انجیر و آلو در تابستان و انجیر خشک پخته شده در آب انگبین، در فصل زمستان. این میوه ها باید قبل از غذا تناول شوند تامعده را نرمی دهند.

مالش دادن پیران باید از حیث کمّی و کِیفی به اعتدال انجام گیرد. اندام های ناتوان و مثانه را هرگز نباید مالش دهند. اگر مالش دادن هر روز به دفعات صورت می گیرد هر بار باید با پارچه زبر و یا با دست برهنه انجام شود که برای آنها مفید است و از آفت وارد بر اندام ها جلوگیری می کند. شستشوی همراه مالش دادن برای آنان سودمند است.

در ورزش پیران باید اختلاف حالات جسمی و بیماری هائی را که عادتا به سراغ آنها می ایند و عادت آنها را در ورزش کردن در نظر گرفت. اگر جسمشان در منتهای اعتدال باشد ورزش های معتدل برای آنها مفید است. اگر یکی از اندام های آن ها در بهترین وضع اعتدال نیست باید در هنگام ورزش مراعات آن اندام بشود و دستور ویژه هر اندام در باره آن اجرا گردد.

ورزش چنین کسانی باید پیاده روی، مسابقه دو، سوارکاری و آن نوع ورزشی باشدکه به نیمه پائین تن مربوط می شود. اگر در پاها آسیبی داشته باشند ورزش آنها باید از نوع ورزش های مربوط به بخش های بالای تنه، از قبیل وزنه برداری، پرتاب سنگ و بلند کردن آن باشد (33)".

مجوز طبابت قدیمی
معرفی کتاب حفظ الصحه ناصری
معرفی کتاب «دایرة المعارف پزشکی اسلام و ایران»
بیمارستان ربع رشیدی :الگوی موفق شیخ فضل اله همدانی در مدیریت
حکایتی از رازی
سیدالحکماء مرعشی
کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء
خدمات امیر کبیر در حوزه بهداشت
پدر واکسن ایران
زندگی نامه دکتر اعلم الدوله ثقفی
زندگی نامه پروفسور یحیی عدل
تاریخ داروسازی ایران(قسمت دوم)
تاریخ داروسازی ایران(قسمت اول)
تاریخچه دندانپزشکی در ایران
مدرسه طب ارومیه
[همه عناوین(68)][عناوین آرشیوشده]

بازدید امروز: 23

---

بازدید دیروز: 47

---

کل بازدید :368138

ایران[2] . ایرانی . تاریخ . تاریخ طب از دیدگاه خسرو معتضد . تاریخچه . تاریخچه بیمارستان سینا . چشم پزشکی . چهارمقاله نظامی عروضی . داروسازی . دانشمندان . دکتر . دندانپزشکی . رازی . زالو . سرقت . سیادتی . سید . متخصص . هویت سازی . آبستنی . ابن سینا . احمد . اسلام . اطفال . اعراب . امیرکبیر خدمات بهداشت .

پزشکی نیاکان
پزشکی نیاکان قسمت دوم
جراحی
آرشیو

جستجو:

 

2006-ParsiBlog™.com ©