آشنایی با موزه ملی تاریخ علوم پزشکی - تاریخ علوم پزشکی ایران و جهان اسلام

آشنایی با موزه ملی تاریخ علوم پزشکی

موزه ملی تاریخ علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران به منظور ارائه کامل و جامع پیشینه طب قدیم و نوین ایران در ابعاد ‏مختلف و معرفی جایگاه آن در جهان پزشکی توسط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران با مشارکت ‏سازمان میراث فرهنگی کشور و فرهنگستان علوم پزشکی در تابستان سال 1380 فعالیت رسمی خود را آغاز نمود. ‏
اهداف موزه ملی تاریخ علوم پزشکی عبارتند از:‌‏
تدوین تاریخ جامع علوم پزشکی، ایجاد مرکز جامع اطلاع رسانی تاریخ علوم پزشکی، شناسایی منابع مکتوب،‌ مؤسسات و ‏افراد پژوهشگر، آثار، ادوات، اسناد و نسخ خطی مربوط به تاریخ علوم پزشکی، برگزاری برنامه‌های بزرگداشت مفاخر تاریخ ‏علوم پزشکی و معرفی خدمات و آثار ایشان و در نهایت ایجاد ارتباط و همکاری با سایر مراکز تحقیقاتی در زمینه تاریخ ‏علوم پزشکی ایران در داخل و خارج از کشور.‏
واحدهای مختلف موزه ملی تاریخ علوم پزشکی عبارتند از:‌‏
‏1 - بخش نمایشگاه
‏2 – کتابخانه تخصصی اخلاق و تاریخ پزشکی ‏
‏3 – سالن‌های همایش و کنفرانس ‏

بخش‌های مختلف نمایشگاه موزه عبارتند از:‌‏

‏* بخش ابراز و ادوات پزشکی: ‏
اشیاء این بخش در دو گروه گردآوری شده است. بخش ابزار و ادوات پزشکی از نگاه باستان‌شناسی که شامل اشیاء ‏دوره‌های پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی است و دیگری ابراز و ادوات پزشکی مدرن که شامل تجهیزات ‏پزشکی مدرن است. ‏

‏* بخش دیرین انسان شناسی: ‏
این بخش به لحاظ غنای مواد، داده‌ها و جذابیت دارای اهمیت ویژه‌ای است. در این غرفه بخشی از روند تحول گونه ‏انسان در جهان و روند تحول ابزارهای سنگی در ایران، همراه با نمونه‌های متعددی از اسکلت و جمجمه که از حفاری‌های ‏نقاط مختلف ایران به دست آمده به نمایش در آمده است. ‏
به عنوان مثال‌ در این بخش جمجمه‌ای وجود دارد متعلق به دختری 13 ساله با قدمت حدود 4900 سال که بر اساس ‏مطالعات انجام شده از کهن‌ترین نمونه‌های جراحی در دنیای باستان است. این جمجمه توسط باستان‌شناسان ایتالیایی در ‏محوطه باستانی شهر سوخته در اطراف شهرستان زابل به دست آمده است. به دنبال مطالعات دیرین آسیب‌شناسی مشخص ‏گردید که این فرد در دوران حیات دچار بیماری هیدروسفالی (جمع شدن آب درون جمجمه) بوده است و جراحان شهر ‏سوخته با وسایل در دسترس آن زمان که اغلب قطعات تراش خورده سنگ و شاید چند قطعه مفرغ بوده با ایجاد شکافی در ‏جمجمه، آب جمع شده را خارج ساخته‌اند. ‏
از دیگر نمونه‌های این غرفه اسکلت بسیار سالم مانده زن جوانی با قدمت حدود 5000 سال از محوطه شهر سوخته است و نیز ‏جسد پیر زنی حدوداً 70 - 65 ساله که توسط عوامل محیطی به صورت طبیعی مومیایی شده با قدمت حدود 800 سال که توسط ‏حفاران غیرمجاز از گورستان شهدای فهرج یزد کشف شده، در مورد دیگر جمجمه‌ای مربوط به کیدین هوتران پسر کورولوش از ‏پادشاهان عیلام جدید حدود (650 ق . م) که از قبری در روستای ارجان از توابع شهرستان بهبهان کشف شد.‏

‏*بخش‌های اسناد و نسخ خطی:‌‏
در این دو بخش از موزه مجموعه‌ای از نسخ خطی در باب طب سنتی، مفردات و مرکبات، تشریح، بیماریها، نسخه‌ها و ‏دستورالعمل‌ها موجود است. از جمله نسخ خطی ارزشمند این مجموعه نسخه‌ای از المنصوری تصنیف ابوبکر محمد بن ‏زکریای رازی است که قدیمی‌ترین نسخه خطی تاریخ‌دار از این کتاب است. این نسخه که تاریخ کتابت آن مورخ رجب ‏‏484 (هـ . ق) است به خط نسخ کهن نگاشته شده است. عناوین و سرفصل ها به شنگرف هستند و از جمله ویژگی های ‏نسخه شناسی این نسخه با ارزش شمارش اوراق کتاب به حروف ابجد وکراٍٍِسه بندی صفحات در گوشه سمت چپ اوراق ‏است. کاغذ نسخه سمرقندی و جلد ان نیز تیماج عنابی است.‏

‏*حکیم احمدیه:‌‏
زنده‌یاد دکتر عبدالله خان احمدیه به سال 1265 (هـ . ش) در آمل متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه طب ‏دارالفنون به پایان برد و در سال 1294 (هـ . ش) مدرک دیپلم طبابت خویش را دریافت کرد و در بیمارستان نظامی احمدیه ‏که در ضلع جنوبی خیابان سپه قرار داشت به کارورزی پرداخت. در سال 1314 (هـ . ش) سفری به اروپا کرد که پس از ‏بازگشت به یکباره از تدریس در دارالفنون و کار اداری کناره گرفت و گرایشی به پزشکی کهن در او به وجودآمد. حکیم ‏دکتر احمدیه در سال 1329کتاب ( راز درمان ) را منشر کرد. ‏
استاد حکیم احمدیه در مرداد ماه سال 1338 (هـ . ش) در سن 73 سالگی به سرای باقی شتافت. در حال حاضر اسناد و ‏مدارک آن مرحوم شامل:‌ کارنامه 4 ساله تحصیل در دارالفنون، دیپلم پزشکی و مجوز تأسیس مطب، حکم لیاقت و انتصاب ‏وی، عکس‌هایی از دوران دانشجویی به همراه استادانی چون دکتر پرتو اعظم و دکتر امیر‌اعلم و دستنوشته‌های ارزشمند ‏ایشان در موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران موجود است.‏

‏* دواخانه نظامی:‌‏
دواخانه نظامی در حدود سال‌های 1239 - 1233 (هـ . ش) توسط ارتش ایران طی حراجی که در کشور اطریش انجام ‏شده بود خریداری و تصدی آن به مرحوم هادی خان سرتیپ سپرده شد. حدود 25 تا 30 سال بعد از تاسیس دواخانه و ‏فوت مرحوم هادی خان، دواخانه به عبدالحسین خان خواهرزاده هادی خان منتقل گردید.این داروخانه اولین و تنها ‏داروخانه ای بوده است که تمام احتیاجات دارویی ارتش را تأمین می‌کرده است واز بدو تاسیس تمام موارد مورد نیاز خود ‏را به خارج از کشور سفارش داده و وارد می کرده است.در سال 1336(هـ . ق)قوانین جدیدی در کشور برای حرفه ‏داروسازی تعیین و در سال 1337(هـ . ق) پروانه داروسازی جدیدی برای دواخانه نظامی صادر شد. میرزا عبدالحسین برای ‏تنظیم مقدمات ایجاد بنگاه دارویی سپه ماموریت یافت اما وی بعد از مدتی در مقام استعفا از امور دارویی برآمد ولی مورد ‏قبول واقع نشد وقرار شد پسر وی امیر هوشنگ خان نظامی برای تحصیل در رشته داروسازی به فرانسه برود. سپس از سال ‏‏1319 (هـ . ش) دکتر امیرهوشنگ نظامی مسئولیت اداره داروخانه را به عهده گرفت. استاد نظامی در 6 دی ماه سال 1371 ‏بدرود حیات گفت و در سال 1381 کلیه اسناد، مدارک، عکس‌ها، نامه‌ها و بروشور داروها با تلاش و زحمات همسر ‏محترمشان خانم دکتر زرین‌دخت شرقی به موزه ملی تاریخ علوم پزشکی اهداء‌ شد. این مجموعه ارزشمند در غرفه‌ای ‏جداگانه با استفاده از عکس‌های موجود از داواخانه نظامی، بازسازی شده است. ‏

‏* بخش چشم پزشکی: ‏
پرفسور محمد قلی شمس فرزند دکتر یحیی شمس ملقب به لسان الحکماء در 5 ربیع الاول سال 1283 (هـ . ش) در ‏شهر تهران چشم به جهان گشود.وی در سال 1923 م عازم فرانسه شد و در دانشکده «‌پزشکی - نظامی» شهر لیون پذیرفته ‏شد و ضمن ادامه تحصیل در رشته پزشکی به درجه افسری نیز نائل گردید.در سال 1927م دورة اول ‏اگرگاسیون(‏aggregation‏) را آغاز نمود و در سال 1929م موفق به گذراندن دوره دوم کنکور اگرگاسیون گردید. پرفسور ‏شمس و همکارانش در سال 1326( هـ . ش) افتخار یافتند انجمن چشم پزشکی ایران را به طور رسمی دائر کنند. ‏
از مهمترین فعالیتهای پرفسور شمس می‌توان به پیوند قرنیه که اولین بار در سال 1313 (هـ . ش) در بیمارستان فارابی ‏در شهر تهران انجام شد اشاره نمود. همچنین درمان تراخم چشم با روش دیاترموکواگولاسیون و درمان فشار شریان شبکیه ‏با روش افتالمودینامومتری‏ از دیگر افتخارات ایشان است. سرانجام ایشان پس از شصت و پنج سال تحقیق در بیست و سوم ‏شهریور ماه سال 1375 (هـ . ش) در سن 92 سالگی چشم از جهان فرو بست. در سال 1382 تجهیزات، اسناد و مدارک آن ‏مرحوم توسط خانواده محترمشان به موزه ملی تاریخ علوم پزشکی واگذار گردید.‏

‏* داروهای سنتی: ‏
از دیرباز بشر دریافته بود که جهت درمان بیماری و عوارض ناشی از آن که سلامتی او را به مخاطره می‌افکند می‌تواند ‏از گیاهان و فرآورده‌های دارویی استفاده کند.‏
با توجه به اهمیت روز افزون طب سنتی و در راستای آشنایی بیشتر با گیاهان دارویی موزه ملی تاریخ علوم پزشکی بر ‏آن شد تا به گردآوری و نمایش گیاهان دارویی پرداخته و با نام‌گذاری و توضیحات لازم (محل رویش و موارداستعمال) در ‏مورد نمونه‌های جمع‌آوری شده آشنایی بیشتر هموطنان به ویژه گروه پزشکی با این فرآورده‌ها را سبب شود. ‏
بدین منظور در بخش مربوط به داروهای سنتی علاوه بر نمایش نمونه‌های دارویی، شناسنامه مختصر و تفصیلی هر دارو ‏شامل نام، نام علمی، نام محلی، منطقه رویش و کاربرد طبی آن مشخص شده است.‏

بخش‌های جنبی موزه:‌‏
    • کتابخانه تخصصی ‏
    • مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی
    • سالن‌های اجتماعات و کنفرانس ‏
معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان متولی موزه تاریخ علوم پزشکی در دانشگاه امیدوار است با ‏حمایت و راهنمایی تمامی عناصر ذینفع در این اقدام ارزشمند فرهنگی در آینده‌ای نزدیک شاهد به ثمر رسیدن تلاش ‏دست‌اندرکاران و نیل به اهداف متعالی موزه باشد. ‏

آدرس پایگاه موزه ملی تاریخ علوم پزشکی:

    http://museum.tums.ac.ir/

جواد صادقی نسب ::: یکشنبه 86/12/5::: ساعت 7:11 صبح

نظرات دیگران: نظر

لیست کل یادداشت های این وبلاگ