چشم‌پزشکی - تاریخ علوم پزشکی ایران و جهان اسلام

چشم‌پزشکی

باسلام

قابل ملاحظه‌ترین مورد پیشرفت پزشکان اسلامی نسبت به یونانیان چشم‌پزشکی بود که به این بخش از طب توجه خاص داشتند و خوشبختانه با تاکید کشفیات فیزک‌دانان پیشقدم اسلامی درباره‌ی نور و عدسی به آن‌جا رسید که تقریباً اختراع عربی شناخته می‌شود و اولین کتاب درباره‌ی چشم‌پزشکی را حنین‌بن‌اسحاق نوشت (شفاء العیون). این کتاب به همراهی اثر مهم علی‌بن‌عیسی و عمار الموصلی مآخذ اصلی و پایه‌ی چشم‌پزشکی اروپا شدند و تا آخر قرن هجدهم همچنان استحکام خود را حفظ کردند.
آن‌چه معروف است این است که اولین کسی که در اروپا آب مرواید را عمل کرده است شخصی به نام داویل فرانسوی (در سال 1745م) بوده و بنابر شواهد موجود جراحی چشم 600 سال پیش از آن‌که در اروپا عمل شود توسط مسلمانان انجام گرفته است. زیرا ما می‌بینیم که مسلمانان بعداًَ ناگزیر شدند تا خود روش‌هایی برای این کار ابداع کنند که پیشرفته‌ترین آن‌ها مربوط به عمادبن‌علی الموصلی است که توانست عمل مکش آب مروارید را با موفقیت انجام دهد. او لوله‌ای باریک به داخل چشم بیمار فرو می‌کرد و مایع جمع‌شده را به بیرون می‌مکید این روش‌ موجب می‌شد که نیاز به شکافتن بخش جلویی چشم و در نتیجه از بین رفتن مایعات داخلی آن نباشد. این روش در شرق رواج زیادی یافت ولی غربی‌ها از آن بی‌اطلاع ماندند تا این‌که قرن‌ها بعد یعنی در قرن نوزده آن را مجدداً به کار ‌گرفتند. از نقطه نظر علمی این یونانی‌ها نبودند که سبل بافتی که موجب تاری قرنیه چشم می‌شود و در تراخم ظاهر می‌گردد (پانوس) را برای اولین‌بار شرح دادند، بلکه این کار توسط چشم‌پزشکان مسلمان انجام شد و بعد‌ها اروپاییان عمل برداشتن آن را از ایشان آموختند و به علاوه آب سبز که آن‌را سردرد محصلین می‌نامیدند نیز برای اولین بار توسط کحالان مسلمان توصیف شد. از آب مروارید و طاولچه نیز برای اولین بار در پزشکی از مسلمانان نام برده شده است و همچنین ترتیب جراحی غشاء ملتحمه را که فورنای در سال 1862 به عنوان یک عمل نوین به جهانیان عرضه کرد در حقیقت جز ذکر مجدد کاری نیست که چشم‌پزشکان مسلمان قرن‌ها قبل از او انجام داده‌اند.
غرفه‌ی چشم پزشکی موزه‌ی ملی تاریخ علوم پزشکی اسناد، ابزار کار و لوازم شخصی پرفسور شمس، بنیانگذار چشم پزشکی نوین در ایران را به نمایش در آورده است. وی متولد 1283 ه‌.ش در تهران می‌باشد.
نخستین کار پرفسور شمس پس از اتمام تحصیلات در فرانسه و بازگشت به وطن، برپایی بخش چشم پزشکی ارتش در خیابان حافظ بود، سپس در زیر ساختمان مدرسه‌ی دارالفنون چشم پزشکی مدارس را راه‌اندازی نمود. پرفسور شمس برای مبارزه با بیماری تراخم در جنوب ایران از انجمن چشم پزشکی جهانی تقاضای تعدادی پزشک نمود و به این ترتیب توانست این بیماران را درمان کند و تراخم را تقریباَ در مناطق جنوبی ایران ریشه کن کند.
از دیگر اقدامات ارزشمند ایشان می‌توان موارد زیر را نام برد:
انجام اولین پیوند قرنیه در ایران (1313 ه‌.ش)، انجام پیوند صلبیه و پیوند توام صلبیه و قرنیه (1314 ه‌.ش)، دائر کردن انجمن چشم پزشکی ایران (1326 ه .ش)، احداث بیمارستان فارابی، انتشار مجله‌ی انجمن چشم پزشکی ایران به مدیریت ایشان (1347 ه‌.ش)، مسئوولیت بیمارستان فارابی (1354ه‌.ش)، و اقدامات و تلاشهای بسیار ارزنده‌ی دیگر.
پرفسور محمد قلی شمس پس از شصت و پنج سال تحقیق، پژوهش و خدمت به مردم سرانجام بیست و سوم شهریور 1375ه‌.ش در سن 92 سالگی با کوله‌باری از علم و معنویت چشم از جهان فروبست.

منبع : http://museum.tums.ac.ir/vmuseum-cheshm/v-sar-group-list.asp

جواد صادقی نسب ::: سه شنبه 86/9/27::: ساعت 10:51 صبح

نظرات دیگران: نظر

لیست کل یادداشت های این وبلاگ