پدر واکسن ایران - تاریخ علوم پزشکی ایران و جهان اسلام

پدر واکسن ایران

نام دکتر سید حسین میرشمسی با نام واکسن و واکسن سازی ایران گره خورده است و به حق می توان سید حسین میرشمسی را پدر علم واکسن سازی ایران نامید و کسی نیست که نام واکسن و واکسن سازی در ایران را بشنود و نام پروفسور سید حسین میرشمسی را به خاطر نیاورد.
پروفسور سیدحسین میرشمسی، فرزند مرحوم میرسیدمحمد در سال 1293در اصفهان و در خانواده ای مذهبی متولد شد.
دکتر میرشمسی پس از دریافت مدرک دیپلم، تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران آغاز کرد و پس از اخذ مدرک دکترا در سال 1320 به عنوان کارمند فنی در موسسه سرم و واکسن سازی رازی در حصارک مشغول به کار شد.
دکتر سید حسین میرشمسی پس از آنکه 9 سال در موسسه رازی با عناوین کارمند فنی، کارورز و دستیار آزمایشگاه فعالیت کرد، در سال 1329 برای کسب تخصص عازم کشور فرانسه شد.
دکتر حسین میرشمسی در سال تحصیلی 1950- 1951 در انستیتو پاستور پاریس پس از طی دوره میکرب‌شناسی و ایمنی شناسی، دیپلم این رشته را دریافت کرد. سپس، در همین سال در دانشکده دامپزشکی آلفرد وابسته به دانشگاه پاریس ثبت نام و پس از طی دوره و شرکت در امتحانات نهایی آن دانشکده، مدرک دیپلم دکترای دامپزشکی دانشگاه پاریس را اخذ نمود.
دکتر سیدحسین میرشمسی به مدت 4 ماه در سه موسسه در آمریکا دوره هایی را در زمینه تهیه واکسن‌های میکربی و توکسوئیدها گذراند و پس از مراجعت به ایران به عنوان رئیس بخش به تولید واکسن‌های باکتریایی (توکسوئیدها) و سرمهای درمانی به خدمت در موسسه رازی ادامه داد تا آنکه در سال 1334 به سمت معاون فنی موسسه و مسئول واحد تولید مواد زیستی مصرف پزشکی موسسه رازی منصوب شد.
دکتر میرشمسی در سال 1339 ، پس از‌ آنکه تولید واکسن‌های ضد دیفتری، کزاز و سیاه سرفه به مرز تولید انبوه رسید ، با توجه به علاقه ای که به پژوهش در زمینه ویروس‌ها داشت، برای استفاده از بورسیه عازم آمریکا شد. در طی یک سال اول با استفاده از بورس موسسه بهداشت آمریکا و در چهار ماه بعد با استفاده از بورس سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (F.A.O) به فراگیری علوم جدید در زمینه ویروس شناسی پرداخت.
دکتر سید حسین میرشمسی از اولین روزهای سال 1960 تا سال 1961 واحد ویروس‌شناسی ‌موسسه بهداشت ایالت نیویورک به فراگیری ویروس‌شناسی ادامه داد و پس از آن، به مدت 4 ماه در شورای پژوهش پزشکی لندن در یک برنامه پژوهشی ویروس‌شناسی شرکت کرد.
دکتر میرشمسی پس از بازگشت به ایران ، فعالیت‌های وسیعی را در زمینه پژوهشهای ویروس شناسی انجام داد و در اوایل تیرماه به منظور ادامه تحقیقات خود و همچنین تهیه مقدمات تولید واکسن ضد سرخک، با استفاده از بورس پژوهشی از طرف سازمان جهانی بهداشت دوره ای 9 ماهه را در دانشکده پزشکی دانشگاه بایلور در شهر هوستون آمریکا گذراند و سپس 3 ماه دیگر در دانشگاه توکیو و موسسه واکسن سازی شیبا کارآموزی کرد.

دکتر میرشمسی بعد از گذراندن دوره های آموزشی مختلف در حوزه های مرتبط با واکسن سازی و بازگشت به ایران از اواسط سال 1348 به تولید واکسن ضد سرخک در موسسه رازی پرداخت و از سال 1352 پژوهش در زمینه تولید واکسن ضد فلج اطفال را نیز آغاز کرد، بطوریکه تولید انبوه این واکسن نیز به فهرست واکسن‌های تهیه شده در این موسسه افزوده شد. دکتر میرشمسی در سالهای 1365 و 1366 موفق به تولید دو واکسن جدید ضد اوریون و ضد سرخجه نیز در این موسسه شد.
مرحوم دکتر سیدحسین میرشمسی در طول دوره کاری خود بارها به عنوان نماینده و مشاور سازمان جهانی بهداشت مسئولیت مشاوره و یا راه اندازی مراکز تولید واکسن در کشورهای مختلف را بر عهده داشت که در این میان می توان به این موارد اشاره کرد:
دکتر میرشمسی در سال 1962 به نمایندگی از طرف سازمان جهانی بهداشت، مرکز تولید واکسن کشور اردن را تاسیس کرد. همچنین از سال 1980 در انستیتو پاستور کشور تونس به عنوان مشاور و کارشناس سازمان بهداشت جهانی همکاری داشت و از سال 1970 نیز به عنوان نماینده سازمان جهانی بهداشت در منطقه خاورمیانه و خاور نزدیک در کمیته استانداردهای بیولوژیک وابسته به این سازمان فعالیت کرد، دکتر میرشمسی همچنین به عضویت آکادمی علوم نیویورک و مجمع بین‌المللی زیست‌شاسان درآمد و در سال 1984 از طرف یونیسف برای بررسی مشکلات موسسه واکسن سازی کشور کره ‌شمالی واقع در پیونگ یانگ، ماموریت یافت. دکتر میرشمسی هفت سال به عنوان استاد مدعو در دانشکده پزشکی، دامپزشکی و کشاورزی دانشگاه تهران به امر آموزش ویروس‌ شناسی نیز اشتغال داشت.
و اما تالیفات دکتر میرحسین شمسی:
دکتر سید حسین میرشمسی پدر علم واکسن ایران از سه عنوان کتابی که به رشته تحریر در آورده است ، کتاب "ویروس شناسی عمومی"، در سال 1348 و "اصول ایمنی‌شناسی"، در سال 1352 به عنوان بهترین تالیف سال معرفی شد. همچنین کتابی نیز با عنوان "پیشگیری و درمان با واکسن و سرم" تالیف کرد که مورد استقبال قشر دانشجویان قرار گرفت و به چاپ سوم هم رسید.
و افتخارات دکتر سید حسین میرشمسی :
دکتر میرشمسی در سال1374 پس از 54 سال خدمت صادقانه در زمینه‌های علمی- پژوهشی، از سوی رئیس جمهور وقت به ایشان ،لوح تقدیر و نشان درجه اول پژوهشی اعطا شد.
دکتر میرشمسی همچنین به دفعات در جشنواره خوارزمی شرکت و جوایزی اخذ کرد: در سال 1370 به عنوان همکار طرح پژوهشی "تهیه واکسن جدید ضد اوریون با ویروس تعدیل حدت یافته محلی"، برنده جایزه دوم پژوهش. به عنوان مجری طرح پژوهشی "ایمن سازی بر ضد دو عفونت دیفتری و کزاز با توکسوئیدهای مایع ضد این دو عفونت از راه خورانیدن واکسن در سال 1373 "، برنده جایزه اول پژوهش. در سال 1374 به عنوان همکار طرح پژوهشی "تهیه آنتی ژن سرخجه جهت آزمایشگاههای تشخیص طبی"، برنده جایزه دوم پژوهش .
و سرانجام دکتر سیدحسین میرشمسی در 23 آذر ماه 1387 و در دهه نود زندگی خود بعد از سالها تلاش و فعالیت علمی چشم از جهان فروبست و از این دیار فانی راهی دیار باقی شد و جامعه علمی کشور را در غم و ماتم فرو برد.